"İnsanları yasa ve ceza ile yönetirseniz, onlar bir daha yanlış yapmayacaklar, ancak şeref ve utanma duygularına da sahip olmayacaklardır. İnsanları erdemle ve ahlak kuralları ile yönetirseniz, o zaman onlar hem utanma duygusuna sahip olacaklar, hem de doğruyu yapmaya çalışacaklardır.“ KONFÜÇYUS 

Ticari ve sanayi faaliyetlerini devam ettiren firmalar, bir yandan toplumun gereksinim duyduğu mal ve hizmetleri karşılamayı, bir yandan da firmasının ayakta durması, kâr elde etmesi ve ticari itibarını sağlamasını amaçlar.

Ulaşmak istediğimiz hedeflere varma şeklimiz, bunları elde etmek kadar önemlidir.  İşte bu noktada “İş etiği ve iş ahlakı” kavramları önem kazanır ki bu sadece firmalar ve çalışanları için değil uluslararası ticari, ekonomik hatta siyasi ilişkilerde de oldukça önemlidir.

Firmalar stratejilerini iyi oluşturmaları,  bu stratejilerini Etik Kurallarla yoğurmaları ve uygulamaya koymaları halinde başarı ve süreklilik gösterebileceklerdir.

Etik, yasa tarafından yönetilmeyen ancak insan davranışlarının sonuçlarına odaklanan töresel bir standarttır. Etiğin amacı; ahlakın ve onun vazgeçilmez kavramları olan iyilik, kötülük, erdem, mutluluk, ahlaki kişilik, onurlu yaşamak vb. kavramları temellendirmek, açıklamak ve yorumlamak, kısacası ahlakın belli bir teorisini kurabilmektir

Etik davranış, başkaları ile ilişkilerde dürüst olmayı ve içtenliği gerektirir. İçten ve dürüst davranmayan yöneticiler, ilişkilerde kendi sonlarını hazırlarlar ve güven ortamı da ortadan kalkar.

Etik dışı davranışlar nelerdir?

İş kararlarını etkileyen etik dışı davranışlar genellikle yolsuzluklar ve haksız çıkar sağlanması şeklinde, karşımıza çıkıyor. Ceza Kanunumuz da bazı etik dışı davranışları cezalandırma yoluna gitmiştir. Bunlar; “hile, vaat, tehdit, nüfuz kullanma, çıkar sağlama, sahte belge veya sahte teminat düzenleme, kullanma, zimmet, rüşvet, güveni kötüye kullanma, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, göreve ilişkin sırrı açıklama, resmi belgeyi bozma, yok etme veya gizleme, denetim görevini ihmal etme” şeklinde belirlenmiştir.

Peki, birey olarak iş davranışlarımızın etik dışı olup olmayacağını nasıl anlayabiliriz? Bunu kendimize yöneltebileceğimiz sorularla test edebiliriz:

“Yaptığım doğru, adil ve yasal mıdır?”,

“Bu davranışım işimin-mesleğimin temel değerleri ile örtüşmekte midir?”,

 “Bu yaptığımı rahatlıkla ailemle, arkadaşlarımla, meslektaşlarımla paylaşabilir miyim?”,

“Bu yaptığım duyulursa ne tepki alırdım?”,

“Bu davranışımdan kimler, nasıl zarar görebilir?”

Meslek mensuplarının hak ettiği saygınlığı elde etmeleri için kendi içlerinde yönetilmesi, denetlenmesi ve gerektiğinde cezai yaptırımlar uygulanması gerekmektedir.  Çünkü etik dışı faaliyet gösteren meslek mensuplarından dolayı diğer meslektaşlarının ticari itibarı sarsılabilmektedir.  

GTO’DA ETİK VE DİSİPLİN

Gaziantep Ticaret Odası olarak “üyelerimize öncülük etmek” şeklinde misyonumuz bulunmaktadır. Gaziantep Ticaret Odasının değerleri belirlenirken, Etik Kurallar baz alınmıştır.

Mevzuatımız da etiğe önem vermekte, herhangi bir kişi veya kurumdan, üyemiz hakkında, etik dışı bir davranış ile ilgili şikâyet gelmesi halinde, Oda Disiplin Kurulumuz toplanmakta, gerekli savunmalar alındıktan ve deliller toplandıktan sonra, şikâyetin haklılığının tespit edilmesi ile birlikte aşağıda sayılan Disiplin Cezalarından biri ilgili üyeye verilmektedir.

 Üyelerimiz Yönüyle TOBB Disiplin Yönetmeliğinin 5.maddesinde, Etik Dışı bazı davranışlar ve bunlara uygulanacak cezalar belirlenmiştir:

Disiplin suç ve cezaları

Madde 5 - Üyelere verilecek disiplin cezaları ile her bir disiplin cezasını gerektiren fiil ve haller şunlardır:

1. a) Uyarma; mesleğin icrasında ve davranışlarında daha dikkatli davranması gerektiğinin ilgili üyeye bir yazıyla bildirilmesidir. Uyarma cezasını gerektiren fiil ve haller şunlardır:

1) Meslek şeref ve haysiyetine uygun düşmeyen tavır ve hareketlerde bulunmak,

2) Üyelik görev ve sorumlulukları ile ilgili yönetim kurulunca yapılan davet ve talebin gereğini mazeretsiz olarak yerine getirmemek,

3) Üyesi olduğu odanın, borsanın veya Birliğin itibarını zedeleyici sözler sarf etmek,

4) Müşterisi veya iş sahipleri ile olan ilişkilerinde terbiye ve nezakete aykırı davranışta bulunmak,

5) İlgili mevzuatta uyarma cezası ile cezalandırılması öngörülen fiil ve hallerde bulunmak.

1. b) Kınama; mesleki tutum ve davranışlarında kusurlu sayıldığının ilgili üyeye bir yazıyla bildirilmesidir. Kınama cezasını gerektiren fiil ve haller şunlardır:

1) Üyesi olduğu odanın, borsanın veya Birliğin itibarını zedeleyici asılsız yayında veya eylem ve işlemde ⁽¹⁾  bulunmak,

2) Müşterisine veya iş sahiplerine karşı taahhütlerini  yerine getirmemek,

3) İş ilişkisinde bulunduğu kimseler hakkında haksız ithamda bulunmak,

4) Satışa arz olunan malların niteliği veya miktarı bakımından gerçeğe aykırı beyanda bulunmak,

5) Nizami olmayan ölçü ve tartı aletlerini bilerek kullanmak,

6) Uyarma cezası alan üyenin, iki yıl içinde aynı cezayı gerektirecek yeni bir davranışta bulunması,

7) Organ seçimlerinin düzen içinde ve sağlıklı biçimde yürütülmesi amacıyla, hakimin ve/veya seçim sandık kurulunun aldığı tedbirlere uymamak,

8) Mal ve hizmetlere ilişkin azami fiyat tarifelerini bulundurulması gerekli yerlerde bulundurmamak veya bu tarifelere uymamak, ⁽²⁾

9) İlgili mevzuatta kınama cezası ile cezalandırılması öngörülen fiil ve hallerde bulunmak.

1. c) Üyelikten geçici çıkarma; üyenin iki aydan az ve oniki aydan fazla süreli olmamak üzere oda veya borsa üyeliğinden çıkarılmasıdır. Üyelikten geçici çıkarma cezasını gerektiren fiil ve haller şunlardır:

1) Kınama cezası alan üyenin, beş yıl içinde aynı cezayı gerektirecek yeni bir davranışta bulunması,

2)  İlgili mevzuatta üyelikten geçici çıkarma cezası ile cezalandırılması öngörülen fiil ve hallerde bulunulması.

1. d) Üyelikten uzun süreli çıkarma; üyenin kaydının üyesi bulunduğu oda veya borsadan beş yıl süre ile silinmesidir. Üyelikten uzun süreli çıkarma cezasını gerektiren fiil ve haller şunlardır:

1) Üyelikten geçici çıkarma cezası alan üyenin, üç yıl içinde kınama cezasını gerektirecek yeni bir davranışta bulunması,

2) İlgili mevzuatta üyelikten uzun süreli çıkarma cezası ile cezalandırılması öngörülen fiil ve hallerde bulunulması.

 GTO ayrıca, çalışanlarının da etik kurallarına uygun hareket etmelerine yol göstermek için “İş Etiği El Kitabı”nı yayınlamıştır. Bu kitabı hazırlanırken Odanın Etik Standartları’nın üyeler, tedarikçiler ve kurum dışındaki kişiler tarafından benimsenmesinin sağlanması da hedeflenmiştir.

İş Etiği El Kitabı GTO’nun Güvenilirlik, Tarafsızlık, Şeffaflık, Paylaşımcılık, Yenilikçilik ve Toplumsal Sorumluluk olarak belirlenen değerleri üzerine konumlanmıştır.

GTO’nun değerlerine gereken önemi vermeyen personel hakkında bir şikâyet gelmesi halinde, konu Etik Kurul’da değerlendirilmekte, gerekli deliller toplanıp ilgili personelin savunması da alındıktan sonra, şikâyetin haklı bulunması halinde; Etik Kurul Komisyonu vasıtasıyla disiplin yaptırımlarına tabi tutulmakta; Uyarma, Kınama, Ücretten Kesme şeklindeki Disiplin Cezalarından biri ile cezalandırılmaktadırlar.  

Her ne kadar yukarıda gerek Üyeler, gerekse Oda Personeli ile ilgili yazılı olarak belirlenen bazı etik Kurallardan ve bunlara uygulanacak belirlenmiş cezalardan bahsettiysek de;

Hepimizin bildiği gibi, Esas olan yazılı kurallar olmayıp, içimizdeki Erdem ve Ahlak kuralları ile Utanma Duygusudur.

"İnsanları yasa ve ceza ile yönetirseniz, onlar bir daha yanlış yapmayacaklar, ancak şeref ve utanma duygularına da sahip olmayacaklardır. İnsanları erdemle ve ahlak kuralları ile yönetirseniz, o zaman onlar hem utanma duygusuna sahip olacaklar, hem de doğruyu yapmaya çalışacaklardır.“ KONFÜÇYUS Çinli filozof, M.Ö. 551 - M.Ö. 479”